Kazaz tesbihler son dönemlerde sıklıkla tercih edilen şık, özgün ve ince el emeği isteyen bir aksesuar olarak bilinir. Özellikle kazaziye ustaları deneyimleri ile kişilerin istediği tarzda teşbih, püsküllü kazaziye tesbih, kazaz bileklik, kolye gibi farklı takılar üretir. Böylece kişiler kendi zevklerine uygun olan takıları daha istek ve heves ile kullanarak kombinlerini tamamlar. Erkeklerin en sık kullandığı aksesuar ise kazaz tesbih modelleridir. Farklı renk ve ince el emeği isteyen tesbih modelleri ile kıyafetlere şıklık katmak mümkündür.
Kazaziye el sanatı olarak bilinir ve kelime olarak Türkçeye Arapçadan geçmiştir. Kazaz kelime anlamı olarak ip ustası anlamına gelmektedir. Tarihte en eski kazaziye çalışmaları M.Ö 2800 yıllarına dayandığı yapılan çalışmalarla ispatlanmıştır. Günümüzde de kazaz imameli tesbih modelleri, kazaz bileklik, yüzük, kolye gibi takılar sıklıkla kullanılmaktadır. Kazaz püsküllü tesbih modelleri üretilirken çok ince işçilik gerektiren teller ve taşlar tercih edilmektedir. Bireylerin sevdikleri renkler ve özgün modeller ile üretilir. Bu nedenle her kazaz püsküllü tesbih modeli farklıdır ve kişiye özgü aksesuarlar arasında yer alır.
Kazaz Tesbih Düğüm Teknikleri ve Örgü Anlamları
Kazaz tesbih üretilirken seri üretim için kullanılan makinelerden yararlanılmaz. Kazaziye ustaları büyük bir el emeği ile gümüş ipler ve istenilen boncuklar ile tesbih modellerini üretilir. Özellikle Gümüş kazaz tesbih modelleri ile farklı renkte göz alıcı taşlar birleştirilerek göz alıcı ve şık aksesuarlar elde edilir. Osmanlı Döneminde kazaziye takı, kazaz püsküllü tesbih üretimi sıklıkla yapıldığı için istihdam oranı fazla idi. Ancak günümüzde kazaz püsküllü tesbih modeller, kazaz bileklik, yüzük, kolye gibi takılar Trabzonda yapılmakta ve bu gelenek devam ettirilmektedir.
Kazaz takı ya da kazaz tesbih düğüm teknikleri oldukça özgündür. Bu nedenle farklı, özgün ve işçilik oranı yüksek tesbih alınmak istendiğinde Trabzon kazaz tesbih modelleri tercih edilir. Hem model olarak farklı hem de işçiliğinde özgünlük olduğu için aksesuarlar kişiseldir. Bu nedenle kadınlar sevgililerine, babalarına ya da eşlerine hediye alırken kazaz tesbih modelleri bakabilir ve hediye edecekleri kişilerin zevklerine uygun modeli alabilir. Kazaz tesbih örgü teknikleri ve isimleri şunlardır:
- Sürgü Örgüsü: Farklı ve sık kullanılan kazaz tesbih örgü modelleri birleştirilerek aksesuarların daha estetik görünmesi için yapılan işçiliktir. Aynı zamanda sürgü örgü kazaz modellerinde kullanılan dikişlerin kapatılmasında kullanılır.
- Top Örgüsü: Top örgüsünün diğer adı sepet örgü olarak bilinir. Birçok kazaz takı ve tesbih modellerinde görülür. Sürgü ve ajur örgü tekniklerinde balıksırtı modeli vermek için yapılan örgüdür.
- Balıksırtı Örgüsü: Takı modelleri, tesbih modellerinde ara zincir görevi görür. Balıksırtı tekniği bu nedenle zincir olarak bilinir.
- Ajur Örgüsü: Farklı örgü tekniklerini birbirine bağlayan sistemdir.
Kişiler, sevdiklerine özgün, kişisel hediye almak isteyebilir. Bunun için el emeği ve ince işçilik gerektiren tasarım takı ya da aksesuarlardan yardım alabilir. Özellikle erkeklere hediye seçmek zor olabilmektedir. Bunun için Kazaz püsküllü tesbih modelleri tercih edilerek sevilen kişiler mutlu edilebilir. Kullanılan desen, farklı renkte taş ve boncuklar ip ustaları tarafından özenle tasarlanır. Bunun için gerekli materyaller alınır ve farklı modeller oluşturulur. Kazaz tesbih modelleri düğüm modelleri ve anlamları şunlardır:
- Şems Düğümü (Hürrem Düğüm): Eski dönemlerdeki gemici düğümleri ve Selçuklu düğümlerinden ilham alınmıştır. En eski ve estetik düğüm modellerinin başında gelir.
- Aşk Düğümü: Şemse düğümü olarak bilinir. Hem çeşitli model kazaz takılarında hem de püsküllü tesbih modellerinde görmek mümkündür.
- Bıcırık: Tasarıma başlangıç kısmında x şeklinde düğüm atılıp modelin tamamlanmasıdır.
- Yeminli Sürgü: Çok az kişinin bildiği ve oldukça estetik duran bir örgü modelidir. İsmini de yemin etmeden dolayı verilmiştir. Çok az usta çıraklarına bu örgünün nasıl yapıldığını anlatmıştır. Bu nedenle uygulanması çok zordur. Çünkü yeminli sürgü modelini bilen ustaların sayısı oldukça azdır.
- Yonca Düğümü: İsmini yonca şeklinden almıştır. Düğümlere daire şekli verilir ve bu şekiller birbirine geçerek yonca modeli oluşturulur.
Kazaz tesbih modelleri arasında çok fazla model ve örgü tekniği kullanılır. Özellikle 2’li, 3’lü ve 5’li püskül çeşitleri ile farklı renklerde taşlar ile kazaz tesbih modelleri elde edilmektedir. Sarı ve beyaz renkte gümüş kazaz tesbih çeşitleri daha göz alıcı ve şık modellerdir.
Kazaz tesbih konusunda kişisel bir deneyimim oldu. Bu sene sevgililer gününde sevgilime hediye almak istedim. İlk başta onu sevdiğim için gümüş bir kolye almayı düşündüm. Ancak arkadaşlarımın tavsiyesi üzerine bir kazaz tesbih modeli almaya karar verdim. Aradığım modeli, özgün bir tasarıma, çeşitli düğüm tekniklerine ve farklı renklerdeki boncuk ve taşlarına sahip olan bir kazaz tesbih modeli buldum. Sonuç olarak kazaz tesbih modeli sevgilime hediye edildi ve çok memnun kaldı. Kısa sürede kazaz tesbih modeli kendi kombinlerine uygun şekilde güzel bir aksesuar olarak kullanmaya başladı.
Kazaz tesbih modelleri ve özgün takılar arasında özel bir yerim var. Yaklaşık 3 sene önce, Trabzon’da bir tesbihçinin dükkanını ziyaret ederek, gümüş bir kazaz tesbih aldım. Usta, sürgü ve ajur örgü tekniklerini kullanarak, gümüş tellere yanı sıra siyah, kırmızı ve mavi boncuklar ekleyerek, gümüş renginde bir şerit oluşturdu. Mükemmel bir örgü tekniği ile, düğümleri kullanarak, tesbihin içinde bir harf oluşturmuştu. Harfin anlamına göre, tesbihin özelliği ayrı bir anlam kazanmıştı. Böylece, özel bir armağan olarak sevdiğim kişiye verdiğim tesbih her zaman özel olmuştu.
Ben ilkokul yıllarımda annemin bize aldığı kazaz tesbihleri çok severdim. Annem bana ve kardeşime aynı özelliklere sahip iki tane kazaz tesbih almıştı. Küçükken bunu sürekli takıp dolaşmaktan keyif alırdım. Teknik olarak da çok kıymetli olduğunu anlamıştım. Bazen annem ile birlikte evde kazaz tesbihlerin nasıl üretildiğini gözlemlemekten zevk alırdım. Zamanla o kadar çok sevdim ki bu aksesuarı, bu yüzden de ilerleyen yıllarda kazaz tesbih modelleri arasından kendi zevkime uygun modeller seçmeyi öğrendim. Şimdi de kendime ve sevdiklerime arada bir kazaz tesbih hediye etmeyi seviyorum.
Ben kazaz tesbih konusunda kişisel bir deneyimim yok. Ancak yakın bir arkadaşım Trabzon’da kazaz tesbih üretmektedir. Yakın arkadaşımın kazaz tesbih üretimi ile ilgili kişisel bir deneyimim oldu. Birkaç kez Trabzon’a gittiğimde arkadaşımın atölyesini ziyaret etmiş ve arkadaşımın kazaz tesbih üretimi sırasında gözlem yapmıştım. Arkadaşımın atölyesinde çalışan ustaların farklı örgü tekniği kullanarak ürettikleri kazaz tesbih modelleri çok göz alıcı ve şıktı. Ayrıca arkadaşımın atölyesinde çalışanların gümüş kazaz tesbih modelleri üretirken ince işçiliğe dikkat etmesi beni çok etkiledi.
Ben kazaz tesbih konusunda uzun zamandır ilgi duyuyorum ve onlara çok hayranım. Son zamanlarda, sevdiklerime hediye olarak özgün kazaz tesbih modelleri almaya başladım. Bu tesbih modellerinin birbirinden farklı örgüleri ve taşlarının renkleri ile kombinleyerek çok güzel aksesuarlar elde edebiliyorum. Özellikle gümüş kazaz tesbih modelleri ile çok zarif ve şık aksesuarlar yaratabiliyorum. Ayrıca bu tesbih modelleri arasında büyük bir çeşitlilik var. Her zevke ve tercihe uygun özel tesbih modelleri bulmak mümkün.