Esprinin anatomisi

İster iyi olsun, ister kötü olsun, yapıldığında herhangi birine bir miktar mutluluk veren söz, ses veya insanın bedeniyle yaptığı olağan dışı bir harekettir espri. Karşımıza bazen söz, bazen ses, bazen hareket, bazen de bunların kombinasyonu olarak çıkar.Günümüz modern insanı her ne kadar zaman zaman yapılan esprilere burun kıvırıp, “ööööğ kusucam” diye popülist bir tepki verse de, yapılan bir espriden alınan haz, istem dışı mutlu olmayı gerektiren ve bilinçaltımıza gönderilen sofistike bir emrin sonucudur. Bu durumda en sığ espriler bile insanoğluna mikroskobik miktarda da olsa mutluluk verir. Bu kadar akademik bir dil kullanmamı siz neye bağlarsınız bilmiyorum ama sanırım ben bunu yeni bir bilim dalı bulmuş olmaya bağlayabilirim: Esprinin Anatomisi.

Espri dediğimiz soyut varlığın kaynağına sağladığı fayda ile esprinin yapılış amacı göz önünde bulundurulduğunda, reel dünyada espriye paralel birkaç fiziki aktivite göze çarpar. Bunlardan ilki ve en önemlisi deterjanlı sudan baloncuklar yapmaktır. Bu aktivitede, yapılan bir baloncuğun ömrü maksimum 10 saniyedir. Buna rağmen etkinliği meydana getirene (baloncuğu yapana) büyük bir haz verdiği tartışılmaz bir gerçektir. Baloncuğu yapan dışında, yapılan baloncukları görenler de kaynağın payını azaltmaksızın mutluluktan nasibini alırlar. Bu durumda, deterjanlı sudan baloncuk yapmak, espri yapmakla birebir örtüşür. Her ikisinin akabinde – amaçtaki kocaman boşluğa rağmen – değişken miktarlı mutluluk elde edilir. Diğer benzer aktivite uçurtma uçurmaktır. Uçana da uçurana da herhangi bir faydası olmadığını sandığımız bu faaliyet, deterjanlı su örneğinden pek de farklı değildir. Ortaya çıkan mutluluk amaçsızlıktan kaynaklanır.

Bu yüzdendir ki, insanları güldürme amacı güden yapay espriler, failin beklentisini karşılamayacak kadar az olumlu tepki alır. Çünkü mutluluğun sırrı amaçsızlıktadır. En son şahit olduğunuz harika espriyi hatırlamaya çalışın. Hani, siz dâhil herkesin büyük bir şiddetle güldüğü o muzip, zekâ ürünü olan şaka. Yüzde doksan ihtimalle o espri spontane gelişerek failin ağzından bir anda çıkmıştır.

Espri anatomisinde geldiğimiz son nokta, bir esprinin spontane gelişmesinin, ortaya çıkan enerjiyle doğru orantılı olduğunu gözler önüne seriyor. Fakat atladığımız çok önemli bir nokta var. Bazı insanlar kendi içlerinde yaptıkları yıllar süren bir çalışma sonucunda – ki bu çalışmadan kendilerinin de haberi yoktur – planlayarak yaptıkları bir espriyi dış dünyaya spontane yansıtabiliyorlar. Onları, her yaptıkları espriyle çevresini güldürenler olarak diğerlerinden ayırmanız mümkün.

Planlı yapılan bir espriyi dış dünyaya spontane yansıtmak gerçekten zordur. Bu işin içinde onlarca değişken vardır ki bu değişkenlerin en temel öğesi insandır. Diğer parametreler, zaman, mekân, statü, sosyal kimlik, havanın ısısı, cinsel sağlık, son 24 saatte yaşanılan güncel olaylar ve hatta döviz kurları gibi aslında yapılan bir espriyle alakası olmadığını düşündüğümüz enteresan öğeler ve benzerleridir. Sonuç olarak, bahsettiğimiz bu tip yetenekli insanlar tüm bu parametrelerden sıyrılıp, yapacağı espriyi saniyenin bilmem kaçta birinde planlayan ve birkaç kişinin aynı anda konuştuğu o gürültülü ortam muhabbetlerinde saliselik sessizlik anını yakalayıp spontane görünümlü esprisini yapan o ulvi kişiliklerdir.

Eğer onlardan biri değilseniz, onların yaptığı esprileri başka bir ortamda kullanmanız zararınıza olacaktır. Zira tüm parametreleri birleştirmezseniz yapılan esprinin bir değeri yoktur. Ayrıca bu tür espriler tek kullanımlıktır ve tekrar aynı enerjiyi açığa çıkarmaları, milyonda birlik bir ihtimaldir.

Bu yazıyı paylaşmak istersin diye buraya renkli düğmeler koydum
blank
Blog Yazarı
Sezer İltekin
Bu konuyla ilgili bir fikriniz var mı?

3 Yorum
  • Dur tahmin edeyim. Espri yaptın. esprine gülmediler. Sonra biraz düşündün ve esprinin anatomisini çıkarmaya karar verdin. Daha sonra hazır çıkarmışken yazayım dedin bildim mi :)

  • Hayır Serdar, yanlış tahmin dostum. Eğer yaptığım espriye gülünmediyse, onu burada yazmaktan imtinâ etmem. Ayrıca beni tanıyan biri olarak, senden böyle bir tahmin yerine “Planlayarak yapılan espriyi dış dünyaya spontane yansıtabilen” karakterin ben olduğumu tahmin etmeni beklerdim ;)